Có phải bạn đã từng nghe ông bà, cha mẹ nói “Mụ dạy đấy!” mỗi khi một đứa trẻ sơ sinh đang ngủ bỗng dưng cười khúc khích hay khóc ré lên? Vậy 12 Bà Mụ là ai và nguồn gốc 12 Bà Mụ từ đâu mà lại có vai trò quan trọng trong văn hóa tâm linh người Việt đến vậy? Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá câu chuyện thần thoại đầy thú vị về các vị thần bảo hộ cho trẻ sơ sinh.
12 Bà Mụ là ai?
Theo tín ngưỡng dân gian, 12 Bà Mụ là 12 vị Tiên Nương (nữ thần) đảm nhận việc tạo ra hình hài và chăm sóc cho mỗi đứa trẻ từ khi còn là bào thai đến lúc chào đời. Các ngài được xem là những “bảo mẫu” thần tiên, có công ơn to lớn trong việc ban cho mỗi gia đình những đứa con khỏe mạnh, xinh xắn.
Bà Chúa – Vị thần đứng đầu cai quản 12 Bà Mụ
Nhiều người thường thắc mắc về con số 12 hay 13. Thực chất, tín ngưỡng này bao gồm 13 vị, trong đó có một Bà Chúa đứng đầu, thường được gọi là Bà Chúa Thai Sanh (hoặc các tên gọi khác tùy theo truyền thuyết). Bà có vai trò cai quản, điều phối công việc cho 12 Bà Mụ, đảm bảo quá trình tạo tác và sinh nở diễn ra suôn sẻ, an toàn cho cả mẹ và bé.
Danh sách tên và nhiệm vụ của 12 Bà Mụ
Mỗi vị trong 12 Bà Mụ lại đảm nhận một nhiệm vụ chuyên biệt, chăm lo cho đứa trẻ một cách toàn diện:
- Mụ bà Trần Tứ Nương: Coi việc sanh đẻ (chú sanh).
- Mụ bà Vạn Tứ Nương: Coi việc thai nghén (chú thai).
- Mụ bà Lâm Cửu Nương: Coi việc thụ thai (thủ thai).
- Mụ bà Lưu Thất Nương: Coi việc nặn hình hài nam, nữ (chú nam nữ).
- Mụ bà Lâm Nhất Nương: Coi việc chăm sóc bào thai (an thai).
- Mụ bà Lý Đại Nương: Coi việc chuyển dạ (chuyển sanh).
- Mụ bà Hứa Đại Nương: Coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản).
- Mụ bà Cao Tứ Nương: Coi việc ở cữ (dưỡng sanh).
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương: Coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống).
- Mụ bà Mã Ngũ Nương: Coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử).
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương: Coi việc giữ trẻ (bảo tử).
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương: Coi việc chứng kiến và giám sát (giám sanh).
Sự tích và nguồn gốc 12 Bà Mụ trong truyện dân gian
Câu chuyện về 12 Bà Mụ thuộc thể loại thần thoại, được lưu truyền qua nhiều thế hệ để lý giải về nguồn gốc của loài người một cách đầy thi vị.
Công cuộc tạo ra vạn vật và con người
Theo sự tích trong sách “Lược khảo về thần thoại Việt Nam” của nhà nghiên cứu Nguyễn Đổng Chi, thuở trời đất còn hỗn mang, chìm trong màn đêm và biển nước mênh mông, Ngọc Hoàng Thượng Đế đã phán truyền, cử hai vị Nữ Thần Mặt Trời và Mặt Trăng soi rọi khắp cõi, mang ánh sáng và hơi ấm để hong khô mặt đất.
Khi vạn vật đã có nền tảng, Ngài bắt đầu công cuộc sáng tạo muôn loài. Từ những sinh vật nhỏ bé như sâu kiến, côn trùng, cho đến những loài vật to lớn như voi, hổ, muông thú… đều được tạo ra. Và cuối cùng, từ những gì tinh túy nhất của đất trời, Ngọc Hoàng quyết định tạo nên loài người với trí tuệ vượt trội để cai quản vạn vật. Trọng trách thiêng liêng và kỳ công ấy, Ngài đã tin tưởng giao phó cho 12 vị Tiên Nương tài hoa nhất.
Quá trình “nặn người” của các Bà Mụ
12 vị Tiên Nương (12 Bà Mụ) là những vị thần khéo tay nhất trên thiên đình, được giao trọng trách nặn ra hình hài của con người. Có truyền thuyết cho rằng mỗi bà đảm nhận một công đoạn riêng: người nặn mắt, người nặn mũi, người nặn tay chân… Nhưng cũng có quan niệm khác cho rằng tất cả các bà cùng chung tay vào mọi công đoạn. Dù theo cách nào, câu chuyện cũng cho thấy sự công phu, tỉ mỉ để tạo ra một con người hoàn chỉnh.
Lý giải hiện tượng khóc, cười của trẻ sơ sinh
Câu nói “Mụ dạy” đã trở thành một phần quen thuộc trong việc chăm sóc trẻ nhỏ. Vậy thực hư của hiện tượng này là gì?
Theo góc nhìn dân gian
Quan niệm “Mụ dạy” là một cách giải thích đầy yêu thương của ông bà ta. Nó thể hiện niềm tin rằng em bé luôn được các vị thần dõi theo, che chở và dạy dỗ những kỹ năng đầu đời như cười, nói, hờn, giận… ngay cả trong giấc ngủ. Đây là một nét đẹp trong văn hóa tinh thần, giúp người lớn cảm thấy an tâm hơn.
Theo góc nhìn khoa học hiện đại
Ngày nay, khoa học đã có những lý giải rõ ràng hơn cho các biểu hiện của trẻ:
- Trẻ đột nhiên cười khi ngủ: Đây thường là một phản xạ tự nhiên của hệ thần kinh chưa hoàn thiện, không phải là biểu hiện của cảm xúc thực sự. Hiện tượng này thường xảy ra trong chu kỳ giấc ngủ REM (giấc ngủ mắt chuyển động nhanh).
- Trẻ đột nhiên khóc khi ngủ: Tiếng khóc có thể là cách bé giao tiếp khi cảm thấy không thoải mái (đói, tã ướt, nóng, lạnh) hoặc do bé gặp ác mộng. Đây là một phần rất bình thường trong quá trình phát triển của trẻ.
Vai trò của 12 Bà Mụ trong đời sống tâm linh người Việt
Dù khoa học đã có những giải thích rõ ràng, tín ngưỡng về 12 Bà Mụ vẫn giữ một vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt.
Là cơ sở cho lễ cúng đầy tháng, thôi nôi
Chính vì tin vào công ơn to lớn của các Bà Mụ, người Việt mới có tục lệ cúng Mụ khi trẻ đầy tháng, thôi nôi. Đây là nghi lễ trang trọng để gia đình tạ ơn các vị thần đã ban cho mình một đứa trẻ khỏe mạnh, đồng thời “trình báo” với gia tiên và cầu mong những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với con.
Là điểm tựa tinh thần cho các bậc cha mẹ
Tín ngưỡng về 12 Bà Mụ không chỉ là một câu chuyện cổ tích. Nó chứa đựng tình cảm, niềm tin và hy vọng của cha mẹ về một tương lai bình an, hạnh phúc cho con cái. Đó là một điểm tựa tinh thần, giúp cha mẹ cảm thấy con mình luôn được chở che bởi những thế lực vô hình tốt đẹp.
Như vậy, 12 Bà Mụ là những vị thần quan trọng trong tín ngưỡng dân gian, có nguồn gốc từ câu chuyện thần thoại về việc tạo ra con người. Việc tìm hiểu 12 Bà Mụ là ai không chỉ giúp chúng ta biết thêm một câu chuyện cổ, mà còn để hiểu sâu hơn về những giá trị văn hóa và tình yêu thương mà các thế hệ đi trước gửi gắm vào đó.
Nếu cha mẹ muốn thể hiện lòng thành kính và chuẩn bị một lễ cúng Mụ thật chu toàn để tạ ơn các vị Tiên Nương, hãy tham khảo các mâm cúng đầy đủ lễ vật tại Dịch Vụ Đồ Cúng để được tư vấn chi tiết nhất.
