Cúng Tết Đoan Ngọ – Phương án Thịnh Soạn

Như các bạn đã biết, Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày tết truyền thống của Việt Nam và một số nước tại khu vực Đông Nam Á. Trong ngày tết này, người dân Việt Nam thường nấu nhiều món ăn ngon, món ăn truyền thống để thể hiện được nét văn hóa riêng của dân tộc.

Vậy nguồn gốc tết Đoan ngọ ý nghĩa và các món ăn đặc trưng cho ngày tết Đoan Ngọ là gì? Hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Nguồn gốc tết Đoan ngọ

1. Giải thích về Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam thường được tổ chức vào ngày 5/5 âm lịch. Cúng Tết Đoan Ngọ còn được gọi là cúng Tết Đoan Dương. Đoan ngọ tức là bắt đầu giữa trưa. Trong tiếng Hán, Đoan có nghĩa là mở đầu, Ngọ nghĩa là giữa trưa. Tết Đoan dương nghĩa là bắt đầu lúc khi dương đang thịnh.

 

Tết Đoan Ngọ đã có từ rất lâu trong văn hóa của người phương Đông. Riêng ở Việt Nam thì mọi người thường quen gọi tết Đoan Ngọ là Tết giết sâu bọ hay Tết giữa năm. Được hiểu nôm na là ngày phát động để giết sâu bọ trên người, trên động vật và trên cả các loài cây.

Hiện nay, ngày tết Đoan Ngọ còn được lưu giữ ở nhiều quốc gia khác như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước trong khu vực Đông Nam Á,…

2. Lịch sử Tết Đoan Ngọ

Có rất nhiều người thắc mắc không biết tết Đoan Ngọ có truyền thống từ đâu và bắt đầu từ khi nào. Vậy Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ đâu? Hãy cùng khám phá thêm thông tin ngay dưới đây.

2.1.Trung Quốc với truyền thuyết Khuất Nguyên

Ở Trung Quốc vào thời Chiến Quốc có vị đại thần nước Sở tên là Khuất Nguyên. Đây là một vị thần nổi tiếng và còn nhà văn hóa lớn của Trung Quốc. Theo tương truyền thì ông chính là tác giả của bài thơ Ly tao – thể hiện tâm trạng buồn vì đất nước lâm nguy, suy vong với họa mất nước.

Do can ngăn vua Hoài Vương và đồng thời ông bị gian thần hãm hại nên ông uất ức và gieo mình xuống sông Mịch La tự vào ngày 5/5. Để thương tiếc và tưởng nhớ tới tinh thần trung nghĩa của ông, vào ngày 5 tháng 5 dân tại Trung Quốc lại tổ chức các hoạt động vào ngày tết Đoan ngọ.

Tết Đoan Ngọ tại Trung Quốc còn được gắn với tích hai chàng Lưu – Nguyễn gặp tiên. Trên thực tế, từ cuối đời thời Đông Hán người ta đã tìm thấy được những thư lịch sưu tầm về nguồn gốc của Tết đoan ngọ.
Ngoài ra, một số truyền thuyết khác về sự bắt nguồn của ngày tết Đoan Ngọ. Có thông tin thì ngày tết Đoan Ngọ bắt nguồn từ Hạ Trí ở thời cổ.

2.2. Sự tích Tết Đoan ngọ ở Việt Nam

Nhiều thông tin cho thấy rằng nguồn gốc xuất phát phong tục cúng tết Đoan Ngọ bắt nguồn tại Việt Nam. Vào một ngày sau vụ mùa, người dân ăn mừng vì được mùa bội thu. Nhưng năm ấy lại có sâu bọ kéo tới phá hoại mùa màng. Người dân không có cách nào để giết sâu bọ.

Có một ông lão tự xưng là Đôi Truân. Ông đã lập đàn cho mỗi nhà dân bao gồm: bánh tro, trái cây, sau đó đi ra trước nhà để tập thể dục.

Người dân đã làm theo cách ông chỉ bảo. Chỉ sau một lúc là lũ sâu bọ đã chết. Ông còn dặn nhân dân: Hàng năm cứ vào ngày này hãy làm theo cách ông chỉ thì sẽ trị được sâu bọ phá hoại mùa màng.

Từ đó, người dân rất biết ơn ông. Hàng năm, cứ vào ngày này người dân lại làm lễ Tết diệt sâu bọ và có người gọi là Tết Đoan ngọ. Vì thế, mà không thể lầm tưởng và quan niệm rằng tết Đoan ngọ có nguồn gốc bắt nguồn từ Trung Quốc như mọi người đã nghĩ.

3. Ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ

Có thể thấy, ngày tết Đoan ngọ ngày 5 tháng 5 đối với người dân Việt Nam có rất nhiều ý nghĩa. Ở Việt Nam, ngày này đã được mọi người Việt hóa thành ngày diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên.

Ở Việt Nam, ngày tết Đoan ngọ vẫn được lưu giữ, đặc biệt tại các làng quê. Trong ngày này, các thành viên trong gia đình đều quây quần bên nhau và cùng thưởng thức các món ăn đặc trưng nhất cho ngày tết Đoan ngọ. Dù đi đâu xa, mọi người cùng đều thu xếp công việc để về ăn tết Đoan ngọ cùng gia đình.

Vào ngày tết Đoan ngọ, hầu hết các gia đình đều dạy từ sớm để chuẩn bị các đồ, phẩm vật để thờ cúng tổ tiên. Họ luôn cầu mong một năm đơm hoa kết trái và một năm mùa màng bội thu.

Sau lễ cúng là lúc mà mọi người diệt sâu bọ. Cả nhà cùng thưởng thức và ăn các loại quả chua, ăn bánh tro hay rượu nếp,… Thực sự đây là một ngày ý nghĩa nhất.

 

4. Một số phong tục truyền thống trong ngày Tết Đoan Ngọ

Các phong tục ngày tết truyền thống Đoan Ngọ khác với những ngày thông thường. Bởi mọi người thường có rất nhiều hoạt động.

Theo lệ, đúng ngọ (12h trưa), người dân ở các vùng thôn quê rủ nhau đi hái lá. Bởi lúc 12h trưa được coi là một thời gian lý tưởng khi mà mặt trời tỏa ánh nắng mạnh nhất. Đây là thời khắc có dương khí tốt nhất, là giờ mặt trời tỏa ánh nắng tốt nhất trong năm.

Nếu mọi người hái được lá cây vào đúng thời gian này thì sẽ có nhiều tác dụng chữa bệnh tốt nhất. Đặc biệt là các bệnh như: bệnh ngứa ngoài da, các bệnh về đường ruột hay khi cảm mạo, đem những lá thuốc này nấu nước xông giải cảm rất tốt.

Theo phong tục từ ngày xưa thì vào những ngày tết Đoan ngọ này thì mọi người thường có tục nhuộm móng chân, móng tay, tục khảo cây lấy quả, tục treo ngải cứu để trừ tà… Những em bé chưa biết đi thì được lấy một ít vôi quệt vào thóp, vào ngực và rốn để chúng không bị đau bụng, nhức đầu.

Hiện nay, một số phong tục xưa cũ này thường được mọi người bỏ đi. Chỉ còn giữ lại tục tắm nước lá và tục đi hái lá thuốc giúp cho cơ thể con người khỏe mạnh và phòng tránh được nhiều căn bệnh.

Tại thành thị thì không có vườn lá như ở vùng quê. Vì thế, vào ngày tết Đoan ngọ thay vì đi hái lá thì mọi người thường đi mua lá thuốc mồng 5. Dịp này, những người buôn bán từ quê ra đều mang theo đủ thứ loại lá bày bán.

Lá được xắt nhỏ, phân từng loại riêng biệt, người đi chợ chọn lấy những lá có mùi vị ưa thích mua về, đúng ngọ ngày mồng 5, lại đem ra phơi khô rồi bọc lại để trong tủ thuốc gia đình, dùng khi nhà có người ốm đau.
Đây chính là những phong tục từ xa xưa được thực hiện trong ngày tết Đoan ngọ mong cho một năm sức khỏe.

 

Phong tục của ngày tết Đoan ngọ

5. Món ăn trong ngày Tết Đoan Ngọ

Có thể thấy, trong ngày tết Đoan Ngọ thì ngoài những phong tục hay các phẩm vật mà mọi người cần chuẩn bị thì các món ăn trong ngày này cũng được rất nhiều người quan tâm tới. Tùy từng nơi, từng vùng miền mà các món ăn trong ngày tết Đoan ngọ cũng khác nhau.

• Món rượu nếp

Đối với người dân tại Hà Nội và một số tình khác ở miền Bắc thì vào ngày tết Đoan ngọ mọi người thường làm các món như: rượu nếp và món rượu nếp cẩm được rất nhiều người lựa chọn. Vào ngày này, ở tại các thành phố mọi người không có thời gian làm nhưng họ thường đi mua ngoài chợ để về thưởng thức.

 

Theo quan điểm của rất nhiều người, rượu nếp có tác dụng rất tốt cho hệ tiêu hóa. Bộ phận tiêu hoá của con người thường có các loại ký sinh gây hại và chúng nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng diệt được.

Vào ngày tết Đoan ngọ thì mọi người sẽ ăn món rượu nếp để tiêu diệt được loại ký sinh này thường ngoi lên, con người có thể ăn thức ăn, hoa quả vị chua, chát và nhất là rượu nếp, có thể loại bỏ chúng.

Theo quan niệm của dân gian nếu mọi người thưởng thức ngay món rượu nếp này vào buổi sáng sau khi thức dậy thì có tác dụng tuyệt vời và có được hiệu nghiệm.

Cách làm món rượu nếp cũng không hề khó. Rượu nếp này chủ yếu là xôi còn nguyên hạt lên men, còn gọi là “cái”. Người dân thường dùng các loại gạo nếp trắng và cẩm đồ thành xôi, để nguội rồi rắc men, ủ trong ba ngày.

Thúng xôi ủ được đặt trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu để khi ăn, trộn với cái, tạo vị ngọt, cay rất dễ chịu. Người già, con trẻ đều có thể ăn loại rượu này.

Cơm rượu miền Trung:

Đối với khu vực miền Trung thì mọi người lựa chọn món cơm rượu để ăn trong ngày tết đoan ngọ. Cơm rượu được làm từ phương pháp lên men cổ truyền.

Đây là món tráng miệng được thưởng thức sau bữa ăn trưa. Món cơm rượu có tác dụng rất tốt cho hệ tiêu hóa của mọi người dân tại khu vực miền Trung. Cơm rượu nếp miền Trung thường có hình dáng vuông vức khác với rượu nếp của người dân Hà Nội.

Cơm rượu nếp miền Nam:

Ở các tỉnh miền Nam, cơm rượu nếp được gọi là cơm rượu. Cơm rượu miền Nam được làm thành các viên cơm tròn trịa. Món ăn này khác với khu vực miền Bắc đó là cơm rượu có nước và khi ăn cũng được pha thêm nước đường, rất ngon nếu ăn kèm với xôi vò giống như món xôi chè ở miền Bắc.

• Bánh ú tro

Còn ở Đà Nẵng, món không thể thiếu trên mâm cơm cúng là bánh ú tro. Nhà nào cũng mua từ ba bốn chục bánh trở lên để ăn trong ngày tết Đoan ngọ.

 

• Chè hạt sen, chè đậu đen

Vào thời gian tết Đoan Ngọ lúc này thời tiết bắt đầu nắng nóng nên chính là điều kiện thuận lợi để dễ sinh các bệnh nhiệt trong người, chè hạt sen, chè đậu đen được nhiều gia đình lựa chọn làm món tráng miệng. Chè hạt sen nấu cùng bột sắn dây và chè đậu đen có tác dụng giải nhiệt rất tốt cho mọi người.

• Thịt quay

Ngoài ra, theo truyền thống từ người xưa thì vào ngày tết Đoan Ngọ mọi người thường ăn thịt vịt hoặc heo quay trong ngày này để đem lại một ngày tết thật sự ý nghĩa nhất.

Có thể thấy, ngày tết Đoan Ngọ thực sự là ngày tết truyền thống mang lại nhiều ý nghĩa cho người dân Việt Nam và người dân trên nhiều quốc gia khác. Hy vọng rằng, thông tin bài viết trên về nguồn gốc tết Đoan ngọ sẽ giúp cho mọi người hiểu rõ hơn về ngày tết này và biết cách cúng ngày tết Đoan Ngọ đúng theo truyền thống của Việt Nam.